مقاله/ واگن باری مورد انتظار اروپا در چشم انداز ۲۰۳۰

این مقاله به همت علی ادریسی، عضو هیات مدیره موسسه صندوق پس انداز کارکنان راه آهن گردآوری و به تالیف رسیده است.

اگر چه مزایای ترابری ریلی بار مانند بهره وری بالا در قیاس با زمین مورد نیاز، انرژی مصرفی و تولید پائین آلودگی زیست محیطی مانند گاز های گلخانه ای در جامعه شناخته شده می باشد اما هنوزسهم ترابری ریلی بار در بازار حمل و نقل بار و همچنین بهره وری اقتصادی آن جایگاه خود را نداشته و محدود است.

این نوشتار بر کلیدی ترین عامل “توسعه بیشتر ترابری ریلی بار” و تقویت بهره وری آن با توسعه محصول جدید یعنی ” واگن باری مورد انتظار اروپا” تاکید دارد. در این مطلب موضوعات مهم و راه حل های عملی درخصوص نوآوری واگن های باری تا سال ۲۰۳۰ بعنوان عامل رشد و توسعه ترابری باری در اروپا بصورت خلاصه ارائه شده است.

ایده اصلی نوآوری در واگن باری شامل استفاده از مفاهیم فنی در طراحی و مفاهیم عملیاتی در بهره برداری از آن است.برای جامه عمل پوشیدن مطالب عنوان شده لازم است اهداف جدیدی مطرح شود تا یک فرآیند کارا، هماهنگ شده و مستدام از نوآوری در سطح ملی و بین المللی تعریف شوند.

چند سالی است که مجموعه ای از شرکت ها و بخش هایی که متقابلا در تعامل با یکدیگر هستند شامل بخش تحقیق و توسعه راه آهن ها، مشتریان، موسسات حمل و نقل ، مالکین واگنها و همچنین سازندگان واگن ها و تامین کنندگان قطعات آنها با کمک مراکز علمی بصورت سیستماتیک روی این شیوه مذاکره کرده و تلاش هایی را بعمل می آورند.

حرکت قدم به قدم برای رسیدن به “واگن باری نوآوری شده” در سال ۲۰۳۰ از طریق معرفی فناوریهای هدفمند و قطعاتی که در سطح گسترده ای وجود داشته و یا درمراحل پیشرفته آزمایش هستند ادامه دارد. انتخاب و ترکیب فناوریها و قطعات به گونه ای خواهد بود که رقابت را افزایش داده و رشد کارائی اقتصادی، افزایش منافع ملموس مشتریان و بیش از همیشه حفظ محیط زیست را مد نظر قرار خواهد داد.

“واگن باری نوآوری شده” امکان استفاده از فناوریهایی که تاکنون از آنها استفاده نشده و یا اگر استفاده شده در موارد خاص بوده را فراهم کرده و به سرعت با داشتن منافع عملیاتی و لجستیکی استقبال عمومی از ترابری ریلی را به همراه خواهد داشت. این شیوه منافعی مانند کاهش زمان حمل اقلام، بکارگیری کارآتر واگن، افزایش سایز، افزایش ظرفیت واگن، در دسترس بودن اطلاعات به روز خصوصا” اطلاعات کیفی محموله و وضعیت حمل، کاهش قابل توجه آلودگی صدا و کاهش هزینه عمر محصول را با خود به همراه خواهد داشت.

بهره گیری کامل از فرصت های فنی و عملیاتی اشاره شده باعث افزایش نرخ بهره برداری از زیر ساخت های فعلی شده و علاقمندی به استفاده از واگن های باری را نزد مشتریان، بهره برداران و همچنین سیاستگذاران و عموم جامعه افزایش خواهد داد.

چنانچه صرفا” نسبت به اصلاح برخی جنبه های محدود واگن های باری موجود اقدام شود، نمی توان انتظار مشارکت قابل توجه در رشد را داشت. مسیر اصلی برای افزایش رشد، استفاده از “واگن باری نوآوری شده” است که هم مسائل زیست محیطی و هم استفاده بهینه از منابع انرژی را مد نظر دارد.

لازم است به محدودیت های موجود در طراحی و ترکیب قطعات فعلی و یا جدید و عملیات مربوط به بهره برداری از واگن ها فارغ آمد . منابع مالی بایستی در راستای داشتن رشد پایدار صرف شوند. با تحقیق و توسعه می توان منافع بیشتری را متوجه فناوری، عملیات بهره برداری و مسائل زیست محیطی نمود.

واگن باری نوآوری شده مورد انتظار اروپا در سال ۲۰۳۰ لازم است موضوعاتی بشرح زیر را که تحت عنوان  ۵L مطرح میباشد و بعنوان عوامل رشد از آنها یاد می شود مد نظر داشته تا بتواند در رقابت با سایر شیوه ها موفق بوده و رشد پایدار را در ترابری ریلی بار امکان پذیر سازد.

1. Low Noise آلودگی صوتی پایین
2. Light Weight وزن سبک
3. Long Running عمر عملیاتی طولانی
4. Logistic Capable ظرفیت های لجستیکی
5. Life Cycle Cost Oriented (LCC – Oriented) هزینه چرخه عمر محور

پیشنهادهای فنی و عملیاتی که بر عوامل رشد و حفظ تاثیرات آنها تاکید دارند بصورت معجزه آسایی عمل نمی کند بلکه بایستی قطعات و عوامل در اختیار با یکدیگر ترکیب شده و به عملکرد و اهداف متمرکز شوند تا باعث جذابیت و تقویت صنایع واگن سازی اروپا در بازار جهانی  را به دنبال خود داشته باشند.

اگر نرخ رشد برای سهم ترابری ریلی بار در اروپا تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۲۷-۲۵ درصد در نظر گرفته شده باشد بدین معنی خواهد بود که بخش ریلی ۲۸۶ میلیارد تن / کیلومتر بیشتر از آنچه قبلا” پیش بینی شده بود را انجام خواهد داد . این بدین معنی خواهد بود که این کشورها همچنانکه می خواهند و انتظار هم می رود تلاش قابل توجهی را در راستای جدایی رشد اقتصاد خود و تولید آلودگیهای زیست محیطی ( مانند CO2) بعمل خواهند آورد. از طرف دیگر پیش شرط چنین رشدی بدست آوردن بهبود در کارایی اقتصادی ترابری ریلی بار در تمامی کشورها خواهد بود و این همان دلیل است که ضرورت “واگن باری نوآوری شده” را مطرح می کند.

ترکیب دو استراتژی ذیل کاربرد عملی معرفی واگن باری نوآوری شده تا سال ۲۰۳۰ را تضمین خواهد کرد استراتژی اول معرفی  یک واگن جدید و استراتژی دوم تعمیر و بازسازی واگن های موجود. فعالیت هماهنگ شده و سریع طی سالهای “۲۰۱۴ تا ۲۰۳۰ ” جهت انجام این عمل ضروری است. اگر برنامه بازسازی واگن های موجود در ناوگان ریلی به زمانی فراتر از سالهای یاد شده تداوم یابد نه تنها شانس معرفی و رشد واگن های باری نوآوری شده کاهش خواهد یافت، بلکه اجماع صورت گرفته در اینخصوص نیز با موانع جدی مواجه خواهد شد.

در دسترس بودن به موقع منابع مالی، معرفی بموقع واگن نوآوری شده توسط سازندگان واگن را تضمین خواهد کرد. چنانچه آلمان،  اروپا و سایر ارائه دهندگان خدمات ترابری بار خواهان معرفی واگن نوآوری شده و بموقع هستند ، انتظار اینست که یک برنامه چند مرحله ای هماهنگ شده و همگون با بازار از سال ۲۰۱۴ شروع و به اجرا در بیاورند.

در مقایسه با شرایط فعلی، واگن نوآوری شده در بهره برداری جهانی و در گذر از مرزهای ریلی کشورها، تاثیرات مثبتی در مدرنیزه کردن و رقابتی بودن ترابری ریلی خواهد گذاشت. این تاثیرات به اشکال گوناگون شامل افزایش بهره وری از طریق استاندارد سازی، بهینه کردن فرآیندها، کاهش آلودگی صوتی و ساده سازی در تولید محصولات ریلی و همچنین ارتباطات داخلی، نمود خواهد داشت.  

  اهداف ۵L

اهداف انتخاب شده ترکیبی است از افزایش در کارایی و بهره وری همراه با کاهش سریع و قابل توجه اثرات منفی در ترابری ریلی بار. “واگن باری نوآوری شده” جایگزین خوبی برای کامیون بوده و همزمان کاندید خوبی برای حمل های ترکیبی در مفهوم لجستیک خواهد بود. مواردی که اشاره شد مانند اقتصاد، مسائل زیست محیطی، محور بودن واگن باری، نرخ افزایش ترابری ریلی ، مفاهیم تغییر آب و هوایی و …. همه سعی دارند تا معیارهایی راجهت بهره وری بالای واگن باری که در سال ۲۰۳۰ ارائه خواهد شد ، بیان دارند. (شکل ۱-۳)

۱ – آلودگی صوتی پایین:

یکی از پیش نیازهای دستیابی به رشد ترابری ریلی بار کاهش آلودگی صوتی در این بخش است . این موضوع از این منظر بیشتر اهمیت پیدا می کند که ترابری ریلی گاهی اوقات در ساعات حساس شبانه روز یعنی در شب خدمات رسانی می کند. اصلاح لازمه جهت کاهش آلودگی صوتی در بخشهای چرخ و محور، ترمز و گیربکس خواهد بود. میزان آلودگی صوتی ناشی از “واگن باری نوآوری شده” بایستی بیشتر از آلودگی صوتی ساطع شده از واگن مسافری نباشد. شکل ( ۲-۳ )

۲- وزن سبکتر:

با لحاظ وزن سبکتر برای واگن باری می توان به میزان قابل توجهی به سمت دستیابی به اهداف زیست محیطی و استفاده صحیح از منابع و تولید کمتر گاز Co2 در ترابری ریلی بار قدم برداشت. این موضوع مزایای ترابری ریلی در رابطه با مسائل زیست محیطی را تقویت می کند. واگن های سنتی فعلی در عمل حدود ۳/۱ انرژی مصرفی کامیونهای سنتی را در مقیاس تن / کیلومتر مصرف می کنند.

انجام بهبود در رابطه ظرفیت و وزن دو امکان زیر را مهیا می سازد:

• در حالتی که ظرفیت یکسان است، واگن باری نوآوری شده وزن کل کمتری نسبت به واگن سنتی دارد.
• با در نظر گرفتن وزن مجاز کل، واگن باری نوآوری شده ظرفیت بیشتری را حمل می کند.

از آنجائیکه هر دو امکان اشاره شده باعث رسیدن به اهداف زیست محیطی بوسیله افزایش بار محوری به ۲۵ تن شده و در نتیجه کاهش مصرف انرژی می شوند، لذا جذابیت ترابری ریلی بار برای مشتریان و دارندگان واگن افزایش می یابد.

۳- عمر طولانی:

مسافت طی شده توسط واگنهای باری دارای یک طیف وسیعی بوده و بین ۱۰۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰ کیلومتر در سال متغیر است. اگر چه افزایش سرعت واگن های باری تاثیر خاص خود در بهره وری این واگن ها خواهد داشت  اما باید توجه داشته باشیم جای بسی کار در زمانهای مرده هنگام بره برداری از این واگنها نیز وجود دارد.( شکل ۶-۳ ) بنا بر این ضروری است مسافت حمل شده واگن باری افزایش یافته و بهره وری استفاده از واگن افزایش یابد.

در دهه های اخیر سرعت عملیات مربوط به بارگیری و تخلیه بار افزایش یافته است اما هنوز عملیات مربوط به وصل کردن واگن های یک قطار بعد از عملیات مانوری نیازمند اصلاح است. در اینخصوص لازم است عملیات مربوط به بازرسی و تست سیستم ترمز همانند بخش مسافری هم از لحاظ زمانی و هم از لحاظ هزینه کاهش یابد.

اگر اهدافی را که کمیسیون اروپا برای استفاده از فناوریهای هوشمند در ترابری آتی معین کرده را در نظر بگیریم، این وضعیت در ترابری ریلی بار در مراحل ابتدایی خود قرار دارد. نیاز به سرمایه گذاری کم برای واگن ها ی  باری، تجهیزات  ثابت، سطح بالایی از اطمینان و سهل بودن بهره برداری معیارهای مهم این صنعت می باشند. سیستم شماره گذاری تک به تک واگن ها و بانک اطلاعاتی اروپا زمینه توسعه بیشتر این بخش را فراهم آورده است.

۴ –  داشتن قابلیت های لجستیکی :

دو موضوعی که می تواند جذابیت و رقابت پذیری ترابری ریلی بار را باعث شود عبارتند از :

• امکان الحاق به زنجیره لجستیک مشتریان
• بکارگیری مفاهیم و فناوریهای مطروحه در “لجستیک سبز”

داشتن ” قابلیت های لجستیکی ” بالا بصورت روز افزونی اهمیت بیشتری پیدا می کند . در بسیاری از موارد فرآیندهای زنجیره عرضه فعلی به محدودیت های بهینه سازی خود رسیده است. یک محرک قوی که می تواند جذابیت ترابری ریلی را افزایش دهد تفکر برای استفاده از شیوه های حمل ترکیبی است. مشتریان ترابری ریلی علاقه مند شیوه های لجستیکی هستند که ترکیبی از ترابری ریلی و جاده ای باشد. مزیت ترابری ریلی که حامی مسائل زیست محیطی است در ترکیب با وسایل نقلیه جاده ای که از سوخت های پاک و برقی استفاده می کنند، افزایش خواهد یافت. بنابراین واگن باری معرفی شده برای سال ۲۰۳۰ قابلیت دسترسی ، کیفیت و کارآیی بالا را جهت ارائه خدمات لجستیکی معرفی خواهد کرد. بنابراین انتظار می رود تا سال ۲۰۳۰ میزان باری که توسط ترابری ریلی بار حمل خواهد شد بدلیل مسائل زیست محیطی افزایش یابد.

۵- هزینه چرخه عمر محور

هر چند ایده های جدید در طراحی و بهره برداری از واگن باری نوآوری شده در نظر گرفته شده است، اما بایستی همیشه بخاطر داشته باشیم واگن باری محصولی با عمر طولانی می باشد. واگن در فرآیند لجستیک مدرن ضمن اینکه خدمات ترابری با کیفیت بالا ارائه می دارد، لازم است عملکرد اقتصادی آن در کل طول عمرش در نظر گرفته شود. هزینه های هر مرحله از عمر واگن و درآمدهای ناشی از آن و همچنین پایداری شرایط، لازم است مدنظر باشد . یک تفاوت اساسی بین هزینه خرید و هزینه های پس از خرید بایستی قائل شد. هزینه خرید در هنگام اتخاذ تصمیم برای خرید روشن به نظر می رسد در حالی که هزینه های پس از خرید آنچنان روشن نبوده و قابل پیش بینی نیز نمی باشد. بنابراین ضروری است فرمولی برای محاسبه هزینه های کل طول عمر واگن ارائه شود.